شیر دستی چیست؟ معرفی انواع شیردستی ها و کاربرد آنها در صنعت برودت و تهویه
-
در این مطلب می‌خوانید:
تعریف
شیر دستی یکی از اجزای مکانیکی ساده اما حیاتی در سیستم‌های تبرید، تهویه مطبوع، و فرآیندهای صنعتی است که امکان کنترل مستقیم و دستی جریان سیال را برای کاربر فراهم می آورد. از شیر دستی برای قطع و وصل یا تنظیم جریان مبرد در سیستم‌های تبرید و تهویه مطبوع، برای کنترل جریان در خطوط لوله در صنایع نفت و گاز، برای کنترل جریان آب یا گاز در لوله‌کشی ساختمان‌ها و تأسیسات ساختمانی و ... استفاده می گردد.
نکات مهم در حین انتخاب شیر دستی
شیر دستی به‌دلیل کاربرد بسیار گسترده و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، یکی از تجهیزات ضروری برای کنترل جریان در سیستم‌های گوناگون به شمار می آید. بنابراین، برای عملکرد بهینه ی آنها در یک سیستم، توجه به بسیاری از شرایط موجود پیش از انتخاب یک شیر مناسب، امری ضروری است.
- جنس بدنه: سازگاری شیر با سیال مورد استفاده (جنس های فولادی، برنزی، برنجی، ...)
- نوع شیر: توجه به کاربری موردنظر (قطع/وصل یا تنظیم جریان)
- سایز شیر: تناسب با اندازه خط لوله و دبی سیال
- مقاومت در برابر خوردگی: در نظر گرفتن خصوصیات شیمیایی برای سیالات خورنده و یا شرایط محیطی خاص
- فشار و دمای کاری: سازگاری با شرایط کاری سیستم (دما و فشار)
- سهولت در تعمیر و نگهداری: قابلیت تعویض و یا تعمیر آسان برای کاهش هزینه‌های عملیاتی.
شرایط نصب شیر دستی
شیرهای دستی، با توجه به نیاز کاربر، قابلیت نصب در هر قسمت از سیکل تبرید را دارند. اما با توجه به اینکه عملکرد آنها تأثیر قابل توجهی در کنترل جریان سیال خوهد داشت، چگونگی نصب آنها نیز از موارد حائز اهمیت خواهد بود. از این رو، نکاتی که در حین نصب شیر دستی در یک خط جریان باید در نظر گرفته شوند، عبارتند از:
- انتخاب محل نصب مناسب: شیر دستی باید در محلی نصب شود که به راحتی قابل دسترسی باشد.
- جهت جریان سیال: نشانگر جهت جریان روی شیر باید مطابق با جهت جریان سیال باشد.
- استفاده از اتصالات مناسب: جهت جلوگیری از بروز هرگونه نشتی در محل اتصالات، تمامی اتصالات باید به درستی انتخاب شده و با عایق کاری مناسب در محل خود نصب شوند.
- بررسی عملکرد: پیش از بکارگیری نهایی، باید عملکرد باز و بسته شدن شیر مورد آزمایش قرار گیرد.
تصویری از نصب شیر دستی در خط مایع یک سیستم تبرید
انواع شیر دستی
شیر دستی در انواع گوناگونی تولید میشود که با توجه به ساختار و نوع عملکرد به چند دسته تقسیم بندی میشود. از پرکاربردترین انواع آن در سیستم های برودتی، دو نوع توپی (Ball Valve) و دیافراگمی (Diaphragm Valve) هستند که در ادامه، تصویری از این دو نوع شیر ارائه شده است.
شیر توپی (Ball Valve) شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve)
نکته 1: در شیر دیافراگمی، امکان باز و بسته نمودن شیر به آسانی و توسط هر شخص امکان پذیر است، اما در شیرهای توپی، بر روی قسمت تنظیم شیر پوششی قرار دارد که برای باز و بسته نمودن آن به ابزار مخصوص نیاز است که این امر، موجب میشود با دقت بالاتر کنترل شده و از بروز اختلالات ممکن جلوگیری شود.
پوشش قسمت چرخان شیر توپی (Ball Valve) جهت چرخش دستی شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve) برای باز و بسته نمودن شیر
نکته 2: شیرهای توپی ساخت برند دنفوس قابلیت برقراری جریان دوطرفه را دارند. در این شیرها، قطع و وصل جریان توسط یک ابزار مناسب و با چرخش 90 درجهای اهرم تعبیه شده در زیر کاور، انجام میگیرد.
شیر توپی در حالت باز شیر توپی در حالت بسته
در تصویر سمت چپ، قسمتی که با دایره قرمز مشخص شده باید از تصویر حذف شود. تصویر باید مشابه تصویر سمت راست باشد.
شیر توپی پورت دار و بدون پورت
یکی از معتبرترین برندهای بین المللی تولیدکننده ی شیرهای توپی، برند دنفوس (Danfoss) میباشد که این شیرها را تحت سری GBC و در دو نوع پورت دار و بدون پورت تولید میکند.
در ادامه، ویژگی ها، شرایط استفاده، مزایا و محدودیت های استفاده از هر کدام از این دو نوع شیر در سیستم های برودتی ارائه شده است.
| نوع شیر توپی | کاربرد اصلی | شرایط استفاده | مزایا | محدودیت ها |
| بدون پورت | برای قطع و وصل نمودن جریان مبرد در سیستم برودتی | - در خطوط لوله ای که نیاز به شارژ، تخلیه و یا اندازه گیری فشار در همان نقطه نباشد. - در خطوط لوله ای که تعداد نقاط سرویس بایستی حداقل باشد. |
- سادگی - کاهش احتمال نشتی - قیمت کمتر |
- افزایش زمان و هزینه عملیات تعمیر و سرویس، شارژ یا تخلیه مبرد و اندازهگیری فشار |
| پورت دار | - در بخش هایی که دسترسی برای سرویس و تعمیر سخت میباشد. - در سیستم های چندمداره و یا پیچیده که نیاز به اندازه گیری فشار در نقاط مجزا دارند. - در نزدیکی مخازن و تجهیزاتی مانند کمپرسور برای تعمیر و سرویس آسانتر. |
- کاهش زمان سرویس و تعمیرات - امکان کنترل فشار در هر نقطه مورد نظر |
- قیمت بالاتر - افزایش احتمال نشتی |
